De locatie O21 tussen 1725 en 1823

3. O21 vanaf 1725 tot 1823

Richting het verleden kon de geschiedenis van de locatie O21 tot 1725 worden achterhaald. In de oud-rechterlijke archieven van Wijdenes-Oosterleek werd een akte aangetroffen van de 29e augustus van dat jaar waarbij de schepenen Jacob Leeglander en Dirk Schouten Heuvel en Jan Germentsz Snijer daartoe gekwalificeerd door de EdelMogende Heren Gecommittteerde Raden van het Noorderkwartier en West-Friesland, aan de oud-schepen Jacob Jansz Cool 1 een huis met erf hebben verkocht. Daarvan waren de onbetaalde verpondings- en andere gelden als onkostenpost in de dorpsadministratie terecht gekomen. 2
Het verkochte perceel was 575 roeden groot, en lag in de banne van Oosterleek ten westen van de kerk.3 De verkoopprijs werd in de akte niet vermeld.
Deze transactie staat aan het begin van een reeks die blijkt betrekking te hebben op de locatie O21 waarvan de geschiedenis dus minimaal drie eeuwen teruggaat.

7. De transportakte d.d. 29 augustus 1725, waarbij huis met erf, de voorganger van het latere Oosterleek 21, verkocht werd aan Jacob Jansz Cool. [Zie voor de transcriptie Bijlage 4.]

Op 19 mei 1728 verkocht Cool dit huis met erf aan Dieuw Dirks, weduwe en boedelhoudster van Floris Bierhaalder.4. Vrijwel zeker betrof het hier het huis en erf dat Jacob Jansz Kool in 1709 van Kapitein Maertsz. De Jongh gekocht had voor 1000 gulden en dat ten westen van het predikantshuis bij de kerk lag. [Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4801, d.d. 10 april 1709]. In het Cohier der verponding [1731] staat het huis waarvan Jacob Kool eigenaar is onder nr. 37 genoemd en het predikantshuis onder nr.38.)) Ze kwamen overeen dat de laatste 135 gulden in twee gedeelten zou worden afbetaald. 5 Ook in deze akte wordt geen mededeling gedaan over het koopbedrag.

8. De custingbrief van Dieuw Dirks, waarin zij verklaard 135 gulden schuldig te zijn en dit bedrag in twee keer te zullen voldoen. [Zie voor de transcriptie Bijlage 4.b.]

De volgende eigenaar is Klaas Florisz. Aangenomen mag worden dat hij een zoon was van Floris Bierhaalder en Dieuw, gelet op zijn patroniem ‘Floris’ maar meer nog de vasthoudendheid waarmee hij zijn tweede en derde dochter na het overlijden van de vorige de naam Dieu(w) bleef geven. [Zie hiervoor Bijlage 3.] Maar het is niet bekend op welk tijdstip en op welke wijze hij eigenaar is geworden, omdat geen transportakte of akte van ‘deling en scheiding’ is gevonden; dit kan worden toegeschreven aan het feit dat deze beide soorten akten tussen 1733 en 1741 in de Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven van Wijdenes en Oosterleek
ontbreken. 6

Klaas Florisz is getrouwd op 19 november 1747. [Zie Bijlage 3.]
Dat hij eigenaar van O21 was, blijkt uit een akte van 27 mei 1775. Toen nam hij bij Jacob Jansz. de Wijs een hypotheek op huis en grond,7 “groot 150 caroly 8 guldens”. Op 2 mei 1780 verkocht hij “Een Stukje grasLand gelegen onder de Banne van Oosterleek groot 175 R. Belent Heertjen Woutersz 9 ten oosten Klaas Florisz ten Westen”; de koper was Floris Bierhaalder.

9. De hypotheekakte van 1775.[Zie voor de transcriptie Bijlage 5.a.]

Op 27 februari 1783 verkocht Klaas Florisz aan Bastiaan Pater het huis en de overgebleven 400 roeden. Volgens de transportakte werd daarvoor een “Zom van 280 Caroly guldens” betaald.10 [afb.10]
De som van de grondoppervlakten uit de akten van 1780 en 1783 is gelijk aan de 575 roeden die in de akte van 1725, 1728 en 1775 werd genoemd. In alle drie deze akten lagen huis en grond bewesten de kerk. Op het afschrift van de akte van 1775 werd in 1783 in de marge genoteerd dat de hypotheek op 3 maart van dat jaar werd afgelost [Zie afb.9]

10. Gedeelte van de transportakte van huis en grond staande en gelegen op de locatie O21. Klaas Florisz. verkocht in 1783 zijn eigendom aan Bastiaan Pater. [Zie voor transcriptie bijlage 5.b.]
.
De omstandigheden waarin de bewoners van West-Friesland in de achttiende eeuw verkeerden, kunnen de reden zijn geweest waarom Klaas in betrekkelijk korte tijd tot een hypotheek en twee deelverkopen genoodzaakt was. Maar ook persoonlijke omstandigheden in de jaren 1773 en ’74 kunnen een rol gespeeld hebben. [Zie Bijlage 3.] Na die transacties bleven voor hem 130 caroli guldens over.

Op 1 september 1789 overleed Klaas Florisz en werd pro deo begraven. Zijn overlijden werd bij de dominee gemeld door Bastiaan Niensz.[Pater].11

Bastiaan Pater was op 13 januari 1759 te Oosterleek geboren als zoon van Nien Pater en Aaltje Bastiaans. Hij trouwde op 21 december 1781 met Trijntje Gerrits Bruijn.12 In 1812 en 1816 werd in akten vermeld dat hij visser was, in een akte uit 1822 oefende hij het vak van landman uit.13 Hij overleed op 17 oktober 1823 op de locatie O21, met het toenmalige adres Oosterleek nr.19. 14

Ga nu door naar De Roosfamilie en Oosterleek

Noten
  1. Jacob Jansz Kool [ook gespeld als: Cool] was in de twintiger jaren van de achttiende eeuw een aantal malen lid van de vroedschap van de stede Wijdenes-Oosterleek namens Oosterleek; in 1722 was hij Schepen [Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4796].- Eerder, in 1709 kocht Kool een huis met erf groot 375 roeden met twee percelen rietsloot, het ene 121/2 en het andere 100 roeden groot. [Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4801, d.d. 10 april 1709.] Dit huis lag volgens het Cohier der Verpondingen [1731] vlak bij de Oosterleekse kerk.[↩]
  2. Huizen en landerijen die verlaten werden – “geabandonneerd” of “spaagestoocken” zoals het destijds heette – omdat de eigenaren de kosten niet meer konden opbrengen, kwamen in de boeken van het dorp terecht. Uit de verkoop ervan werden zoveel mogelijk de verpondingskosten en grondrenten [landschot] betaald, maar dan bleven nog de “desperate restanten” drukken. De zo ontstane tekorten leidden een aantal malen tot verzoeken aan de Staten van Holland en West-Friesland tot vrijstelling of vermindering van de verpondingsgelden. Oosterleek kwam overigens niet alleen in zulke problemen.[↩]
  3. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4801, d.d. 29 augustus 1725.- In het Cohier der verponding te Oosterleek [1731] wordt de huurwaarde van het huis van Jacob Cool het hoogst getaxeerd van alle 45 huurwoningen en eigen huizen ter plaatse. Vrijwel zeker betrof het hier het huis en erf dat Jacob Jansz Kool in 1709 van Kapitein Maertsz. De Jongh gekocht had voor 1000 gulden en dat ten westen van het predikantshuis bij de kerk lag. [Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4801, d.d. 10 april 1709]. In het Cohier der verponding [1731] staat het huis waarvan Jacob Kool eigenaar is onder nr. 37 genoemd en het predikantshuis onder nr. 38.[↩]
  4. Deze Floris Bierhaalder, die in 1728 niet meer in leven was, was een naamgenoot van Floris Bierhaalder die de rechtshandelingen van 1775 en 1783 heeft mede-bekrachtigd en in 1780 van Klaas Florisz een perceel grasland heeft gekocht. Het gaat hier om Floris Jansz. Bierhaalder die in 1722 en 1724 namens Oosterleek lid was van de vroedschap.[↩]
  5. Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek.Toegang 0003 inv.nr 4801, Transportakten en hypotheken, d.d. 19 mei 1728, zowel de koopakte als de custingbrief [=hypotheekakte].[↩]
  6. Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek.Toegang 0003 inv.nr 4801 bestrijkt de periode 1704-1733 en inv.nr.4802 de periode 1741-1801.[↩]
  7. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.4802, Transportakten en hypotheken, d.d. 27 mei 1775. West-Fries Archief.[↩]
  8. munt stammend uit de zestiende eeuw met aan de kopzijde Karel V erop afgebeeld.[↩]
  9. n de akte van 1775 en 1783 wordt Heertje Poulisz [Bierhaalder], de vader van Pauwels en Neeltje Heertjes [zie bijlage 7] als belendende eigenaar aan de oostzijde genoemd. Bij het opmaken van de akte in 1780 wordt deze eigenaar Heertje Woutersz. [Leeuwrik] genoemd. De patroniemnamen zullen door de secretaris wel verward zijn.[↩]
  10. Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.4802, Transportakten en hypotheken, d.d. 27 februari 1783. West-Fries Archief. [↩]
  11. Wijdenes, Doop-, trouw- en begraafboeken. Toegang 1702. inv.nr.7 folio 165/166. West-Fries Archief.[↩]
  12. Wijdenes Doop-trouw-en begraafboeken. Toegang 1702, inv.nr.7 blad 45. West-Fries Archief. – Het paar kreeg zes kinderen waarvan er een op jonge leeftijd overleed.[↩]
  13. Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn. Toegang 39 inv.nr.181 aktenr.13, inv.nr.184 aktenr.48 en inv.nr.188 aktenr.9. Noord-Hollands Archief.[↩]
  14. Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Burgerlijke Stand, overlijdensakte, 1823.[↩]